1. Ποια η διαφορά μεταξύ προσφύγων και μεταναστών;
– Πρόσφυγας είναι κάποιος που φεύγει από τη χώρα του επειδή κινδυνεύει η ζωή του, π.χ. από πόλεμο ή από δίωξη σε βάρος του. Το ελληνικό δίκαιο απαιτεί τη χορήγηση ασύλου σε ανθρώπους που έρχονται από εμπόλεμες ζώνες ή σε ανθρώπους που διώκονται για ζητήματα που δεν είναι παράνομα στην Ελλάδα (π.χ. ομοφυλοφιλία), χωρίς περιορισμό στο πλήθος των αιτούντων.
– Μετανάστης είναι όποιος μετακινείται σε άλλη χώρα για να αναζητήσει εργασία. Ο μετανάστης δε δικαιούται άσυλο. Δικαιούται άδεια παραμονής και/ή εργασίας, ανάλογα με την εκάστοτε πολιτική της χώρας.
2. Πόσο μεγάλο είναι το κύμα προσφύγων-μεταναστών που δέχεται η Ευρώπη τους τελευταίους μήνες;
– Το μεγαλύτερο από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και πιθανώς το δεύτερο μεγαλύτερο σε όλη την ιστορία. Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζει κανείς ότι οι μετακινήσεις πληθυσμών από την Ασία στην Ευρώπη είναι συνεχείς εδώ και χιλιάδες χρόνια.
3. Τι είναι η περίφημη συνθήκη «Δουβλίνο 2» και τι σημαίνει το ότι η Γερμανία την ακύρωσε;
– Η συνθήκη ορίζει ότι όποιος εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δικαιούται να κάνει αίτηση ασύλου στη χώρα πρώτης εισόδου και μόνο. Όταν εγκριθεί η αίτηση, θα μπορέσει να μείνει μόνιμα σε αυτή τη χώρα και μόνο, ενώ θα μπορεί να ταξιδεύει στην ΕΕ, αλλά όχι να μετεγκατασταθεί. Όμως, οι χώρες πρώτης εισόδου (Ελλάδα, Ιταλία, Βαλτικές) γενικά δεν είναι επιθυμητές από τους πρόσφυγες ως τόπος διαμονής. Έτσι, προσπαθούν να φτάσουν στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Φινλανδία παράνομα και να υποβάλουν εκεί αίτηση ασύλου. Μάλιστα, πετούν τα χαρτιά της καταγραφής τους στη χώρα εισόδου (αυτά που παίρνουν στα νησιά), τα οποία τους επιτρέπουν να κινούνται νόμιμα στην ΕΕ για 1 μήνα, για να μη φαίνεται ότι μπήκαν στην ΕΕ π.χ. από την Ελλάδα.
Η Γερμανία πλέον δέχεται αιτήσεις ασύλου χωρίς να εξετάζει από ποια χώρα μπήκε στην ΕΕ ο πρόσφυγας. Έτσι, όποιος μπει π.χ. στην Ελλάδα, μπορεί να κρατήσει τα χαρτιά εισόδου, να κινηθεί νόμιμα στην ΕΕ για 1 μήνα, διάστημα αρκετό ώστε να φτάσει στη Γερμανία και να υποβάλει εκεί αίτηση ασύλου. Μπορεί μάλιστα αν θέλει να υποβάλει αίτηση
4. Δηλαδή τώρα όποιος θέλει να πάει στη Γερμανία είναι εξασφαλισμένος;
– Αν φτάσει ναι. Τουλάχιστον μέχρι να φρακάρει το σύστημα υποδοχής -το οποίο είναι το πιο οργανωμένο στην Ευρώπη, αλλά δεν είναι σχεδιασμένο να δεχθεί τόσο μεγάλους πληθυσμούς. Όμως, ώσπου να φτάσει έχει συχνά να περάσει από χώρες εκτός ΕΕ, οι οποίες επιτρέπουν ή όχι τη διέλευση όποτε θελήσουν. Εκεί έχει να αντιμετωπίσει κυκλώματα μαφίας που θα του ζητήσουν μεγάλα ποσά για να τον μεταφέρουν κι επιπλέον πιθανόν θα τον ληστέψουν.
Επιπλέον, έχει συχνά να περάσει από χώρες της ΕΕ που δεν επιτρέπουν τη διέλευση ή θέτουν εμπόδια / κριτήρια (π.χ. θρησκεία), κατά παράβαση του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
5. Ποιος θα ήταν ο ασφαλής τρόπος μετάβασης στην Ευρώπη και γιατί δεν υπάρχει;
– Ο τρόπος θα ήταν να στηθούν πρεσβείες ευρωπαϊκών κρατών στις εμπόλεμες περιοχές, όπου οι κάτοικοι θα βγάζουν βίζα και θα μεταφέρονται αεροπορικά κατευθείαν στην κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, χωρίς να περάσουν από κυκλώματα δουλεμπόρων και μαφίας. Θα μπορούσε ακόμα να στηθούν ευρωπαϊκές πρεσβείες που θα χορηγούν ευρωπαϊκή βίζα που δε θα αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο κράτος-μέλος της ΕΕ.
Αυτό δεν έγινε γιατί απλά κανείς δεν πήρε την πρωτοβουλία να το κάνει. Ίσως φοβούνται ότι με αυτή τη διευκόλυνση θα έρθουν στην Ευρώπη πολύ περισσότεροι άνθρωποι ή ίσως δε θέλουν να στήσουν πρεσβείες σε περιοχές όπου οι υπάλληλοι θα κινδυνεύουν.
6. Γιατί δεν τελειώνει ο πόλεμος με τους τζιχαντιστές;
– Επειδή οι τζιχαντιστές δεν έχουν πρόθεση να σταματήσουν, οι χώρες που δέχονται επίθεση δεν έχουν τη δυνατότητα να τους αντιμετωπίσουν, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις δεν έχουν δείξει πρόθεση να τους αντιμετωπίσουν αποφασιστικά. Για την ακρίβεια, ο Ομπάμα σχεδίασε μεγάλη επέμβαση, αλλά η γερουσία των ΗΠΑ δεν το ενέκρινε. Ουσιαστικά, οι μεγάλες δυνάμεις δε θέλουν να χάσουν στρατιώτες τους και να ξοδέψουν τεράστια ποσά για τον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών, επειδή είδαν ότι οι επεμβάσεις τους στο παρελθόν στην Ασία τους επιβάρυναν με μεγάλα ποσά, κοινωνική δυσαρέσκεια στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ενώ πάντα παρέμεναν πυρήνες ένοπλων με αποτέλεσμα ο πόλεμος να ξεκινά ξανά μόλις αποχωρούσαν.
Το ΝΑΤΟ έχει βέβαια κάνει αεροπορικές επιθέσεις και έχει δώσει όπλα σε Κούρδους πολεμιστές, αλλά αυτό ως τώρα δεν είναι αρκετό.
Η Τουρκία έχει εμπλακεί περισσότερο, επειδή δε θέλει να καρπωθούν οι Κούρδοι τη νίκη κατά των τζιχαντιστών και να διεκδικήσουν τη δημιουργία κουρδικού κράτους σε εδάφη που τώρα ελέγχουν τζιχαντιστές -φοβούμενη ότι στο μέλλον ένα κουρδικό κράτος θα είναι κίνδυνος γι’ αυτήν.
7. Ποια είναι τα κίνητρα των τζιχαντιστών;
– Αυτό που φαίνεται: Ο θρησκευτικός φανατισμός. Η εντολή από το Κοράνι να εξισλαμίσουν όλη τη Γη και να σκοτώσουν όποιον αρνηθεί. Πιθανώς να υπάρχουν ηγέτες που επιθυμούν τον πλουτισμό και την εξουσία, αλλά χωρίς τη θρησκεία δε θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν εκατομμύρια πολεμιστές.
8. Περνούν στην Ευρώπη τζιχαντιστές μαζί με τους πρόσφυγες;
– Έχουμε κάθε λόγο να υποθέσουμε πως ναι. Όμως τα όπλα τους πρέπει να περνούν από διαφορετική οδό. Οι πρόσφυγες -κατά κανόνα- ελέγχονται αν φέρουν όπλα. Πρέπει κάθε κράτος να εστιάσει στο να μην περάσουν όπλα στην Ευρώπη.
Οι πολίτες, όμως, είναι λάθος να βλέπουν κάθε πρόσφυγα ως πιθανό τζιχαντιστή. Αυτό είναι δουλειά των υπηρεσιών ασφαλείας.
9. Κάποιες χώρες δέχονται μόνο χριστιανούς πρόσφυγες. Ποια λογική μπορεί να υπάρχει πίσω από αυτήν την απόφαση;
– Η λογική είναι ότι έτσι αποφεύγουν τους τζιχαντιστές. Αλλά οι τζιχαντιστές δεν είναι ηλίθιοι. Μπορούν κάλλιστα να δηλώσουν χριστιανοί. Η άλλη λογική είναι ότι έτσι δε διαταράσσεται η κοινωνική συνοχή. Όμως, και πάλι, μεγάλο ποσοστό ανθρώπων είναι διατεθειμένο να δηλώσει ψευδές θρήσκευμα για να μείνει στη χώρα. Η απλή εξήγηση είναι ότι όσοι πήραν αυτές τις αποφάσεις είναι μισαλλόδοξοι.
10. Θα ενσωματωθούν οι πρόσφυγες στην Ευρώπη -όπως π.χ. οι Αλβανοί- ή θα δημιουργηθούν γκέτο -όπως π.χ. οι Ρομά στην Ελλάδα;
– Αυτό δεν το ξέρουμε. Θα φανεί σε 3-4 γενιές και θα εξαρτηθεί από την κουλτούρα τους και από τη στάση της τοπικής κοινωνίας που θα τους υποδεχθεί. Η διαφορετική θρησκεία μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα, καθώς στις ισλαμικές κοινωνίες η ανεκτικότητα στο διαφορετικό είναι αρκετά χαμηλή. Όμως από την άλλη, οι πρόσφυγες είναι στη πλειοψηφία τους άνθρωποι που έχουν δει τη φρίκη που προκαλεί ο θρησκευτικός φανατισμός και μπορεί κανείς να αναμένει ότι το θρησκευτικό τους αίσθημα θα είναι αμβλυμμένο.
11. Θέλουν να μείνουν στην Ευρώπη για πάντα;
Αν λήξει ο πόλεμος, μεγάλη μερίδα θα θελήσουν να γυρίσουν σταδιακά στη χώρα τους. Αλλά πολλοί θα μείνουν μόνιμα. Θα εξαρτηθεί από το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος και πώς θα καταφέρουν να στήσουν τη ζωή τους στην Ευρώπη.
12. Ποιοι επιστήμονες ασχολούνται με τη διαχείριση μεταναστευτικών ροών και από ποια τμήματα αποφοιτούν;
– Κοινωνικοί λειτουργοί στην υποδοχή μεταναστών και προσφύγων. Στο σχεδιασμό μεταναστευτικής πολιτικής απασχολούνται κοινωνιολόγοι και απόφοιτοι του τμήματος γεωγραφίας. Στην Ελλάδα υπάρχουν μεταπτυχιακά στη διαχείριση μεταναστευτικών ροών στο Πάντειο και στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο.
Λίγη Επιστήμη να γουστάρουμε 